|
|
|
| Товарные рынки | ||
| BID | ASK | |
| Brent | 0.00 | 0.00 |
| Лайт | 0.00 | 0.00 |
Елімізде жүкті әйелдердің құқықтары – сұранысқа ие тақырыптардың бірі. Сондықтан біз «Тәжірибелі заңгерлердің ұлттық орталығы» республикалық қоғамдық бірлестігінің мүшесі, заңгер Қымбат Туреновадан жұмыс орнындағы жүкті әйелдердің құқықтарына өз тәжірибесінде көп кезіккен жағдайларға байланысты тоқталып өтуін сұрадық.
«Біздің кәсіби медиаторлар, заңгерлер мен адвокаттар қызметтерінің бірыңғай орталығына қандай да бір кеңес, көмек алу мақсатында жүктілігі үшін жұмыс берушісімен арада мәселесі бар әйелдер көп жүгінеді. Олардың басым бөлігі жүкті болған соң жұмыстан кететін уақыт келді деп ойлайды. Сондықтан өз құқықтарынан хабарсыз әйелдер жүктілігі туралы білгенде жұмысынан айрылып жатады. Бірақ жүктілік үкім емес! Құрсағыңызға бала біткені үшін жұмыстан кетуге, жалақыңыздан айрылуға міндетті емессіз. Сіздің де басқа әріптестеріңіз сияқты жұмыс істеп, лайық жалақыңызды алуға құқығыңыз бар. Сол құқықтарға тоқталып өтейік.
Біріншіден, сіздің жүктілігіңіз автоматты түрде жұмыстан шығаруға әкелмейтінін атап өткім келеді. Жұмыс беруші сізді жүктілікке байланысты жұмыстан шығаруға құқығы жоқ. Еңбек келісімшартыңыздың мерзімінің аяқталуы да оны бұзуға себеп емес. Жұмыс орныңызды қорғау үшін жұмыс берушіге жүктілік туралы анықтама беріңіз. Ол өз кезегінде жұмыс шартын ұзартуы керек.
Екіншіден, осындай анықтаманы ұсынғаннан кейін қауіпті және күрделі өндірістерде жұмыс істеу, ауысымдық жұмыс, іссапар, мереке және түнгі уақыттағы жұмыс шектеулі екенін білуіңіз қажет. Еңбек кодексі денсаулығыңызға зиян келмеуі үшін осындай ережелерді бекітеді.
Үшіншіден, егер зиянды немесе қауіпті өндірісте жұмыс істесеңіз, жұмыс беруші орташа жалақыңызды сақтай отырып, сізді жеңілірек жұмысқа ауыстыруы қажет. Сондай-ақ ауысқан лауазымыңыздың жалақысы бұрынғы қызметіңізден жоғарырақ болса, жалақыңызды сәйкесінше көтеруді талап ете аласыз.
Төртіншіден, жүкті ретінде толық емес жұмыс режимін орнатуға құқығыңыз бар. Қорықпаңыз, бұл – жұмыс берушінің міндеті. Сондай-ақ орташа жалақыңыз бәрібір сақталады, яғни толық емес жұмыс уақыты белгіленсе де, жалақы мөлшері төмендемейді.
Бесіншіден, сіздің жүктілігіңіз бен босануыңыз бойынша және бала үш жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты жалақы сақталмайтын демалысқа құқығыңыз бар. Сонымен қатар жыл сайынғы демалысыңызды жүктілік немесе бала күтімі демалысына қосуға мүмкіндігіңіз бар. Ал жұмыс берушіңіздің сізді демалыс уақытында жұмысқа шақыруға құқығы жоқ.
Жүкті әйелге кепілдіктер мен жеңілдіктер берілгенімен оның жұмысынан айрылуы мүмкін кездері де болады. Бұл жағдайға компания жұмысының тоқтауы жатады. Себебі директорға барлық қызметкерді жұмыстан босатудан басқа амал қалмайды (Еңбек кодексі. 51-бап. 1-тармақ).
Жұмыс берушінің жұмыс орнын босатуға мерзімді еңбек шартының мерзімі де себеп болуы мүмкін. Егер сіз болмаған қызметкердің орнына жұмысқа қабылданған болсаңыз, жұмыс беруші жүктілігіңізді ескере отырып, сізбен еңбек шартын ұзартудан босатылады (Еңбек кодексі. 55-бап. 2-тармақ).
Еңбек кодексіне сүйеніп, директордың сізбен келісімшартты көптеген жағдайларда бұза алмайтынын айттық. Бірақ бұл өз қалауыңыз бойынша жұмыстан шыға алмайтыныңызды білдірмейді. Егер жұмыс орныңыздан кеткіңіз келсе, басқа қызметкерлер сияқты жұмыс берушіге жұмыстан шыққыңыз келетінін ескертіп, бір ай жұмыс істеп кете аласыз.
Жүктіліктің асқынулармен өтетін кездері болады. Егер дәрігеріңіз сізге қандай да бір жүктемелерге немесе жұмысқа тыйым салынғанын айтса, сіз ауру бойынша демалыс алып, оны қажет кезеңге ұзарта аласыз немесе өз қалауыңызбен жұмыстан кете аласыз.
Осылайша, жүкті әйелдердің негізгі құқықтарын қысқаша талқыладық. Жүкті болсаңыз үнемі медициналық тексеруден өтіп, дәрігермен кездесуге құқығыңыз барын ұмытпаңыз. Сондай-ақ жүкті әйелдерге жұмыс орнын сақтау үшін Еңбек кодексінде көрсетілген ең негізгі мәселе жұмыс берушіге 12 апта немесе одан да көп мерзімдегі жүктілігі туралы анықтама беру міндеті екенін естен шығармаңыз.
Еңбек кодексінің 126-1 бабында жүктілік мерзімі 12 аптадан аз әйелдердің құқықтары бекітілген. Бірақ жүктілік мерзімі басты нәрсе емес, жүктіліктің қай кезеңінде болсаңыз да, жұмыс беруші сізбен келісімшартты бұза алмайды. Сондай-ақ сіздің жұмыс кестеңіздегі немесе лауазымыңыздағы өзгерістер сіздің орташа жалақыңызға әсер етпейді.
Жүктілік – сіздің және балаңыздың өміріндегі маңызды әрі бақытты кезең. Ешкімнің сізді жұмыста немесе кез келген басқа жерде кемсітуге құқығы жоқ. Мемлекет сізге және балаңызға қамқорлық жасайды, кепілдіктер мен жеңілдіктер береді. Айтпағым, сол кепілдіктер мен жеңілдіктерді пайдаланудан қорықпағаныңыз және құқықтарыңызды қорғау үшін жадыңызда сақтағаныңыз жөн.
Жансая ҚАМБАР
Тағы көру
